Wszystko to — co wiemy o zdrowotności kąpieli w ogólności, czy to są tusze, wanny lub moczenia nóg — odnosi się też i do pływania, z tą tylko różnicą, że ostatnie przynosi zdrowiu o wiele więcej korzyści, przez wszechstronny ruch, zahartowanie i wzmocnienie ciała. A żeby doniosłość pływania dokładnie zrozumieć, musimy sobie uprzytomnić, jakiem u procesów i fizyologicznemu podlega organizm podczas pływania.

Pływanie działa na ciało w dwojaki sposób, a mianowicie: termicznie i mechanicznie. Termicznie, przez temperaturę wody, która w pływalniach wynosi przeciętnie do 23°C; mechanicznie zaś przez nacisk jak i wywierają cząsteczki wody na ciało. Ponieważ temperatura wody jest niższą niż temperatura ciała, przeto skóra, jako wrażliwa na zimno, kurczy się, wskutek czego i naczynia krwionośne ulegają skurczeniu i wyciskają krew ku wewnętrznym partyom ciała. Wskutek tego potęguje się i przyśpiesza wymiana materyi. Praca mięśni, jaka przy pływaniu jest potrzebna, powiększa jeszcze bardziej ów proces, który wynagradza ubytek ciepła, spowodowany dłuższem przebywaniem w wodzie. Utrata ciepła jest dosyć znaczną, woda bowiem jest dobrym przewodnikiem ciepła — a do tego jeszcze skóra jest narażoną na stykanie się z coraz to nowemi cząsteczkami wody.

Energia, z jak ą ciało broni się przeciw przeziębieniu — przez możliwe minimalne oddawanie ciepła i przez potęgowanie procesu spalenia — jest różną i zależy od konstrukcyi i dyspozycyi jednostek. Główna więc zaleta pływania polega w tem, że przez dłuższe ćwiczenie, siła reagowania skóry — czyli jak powszechnie nazywają „zahartowanie”, da się tak dalece rozwinąć — że jak Dr. Kabierski wykazuje mogą długoletni pływacy kąpać się bez szkody dla swego zdrowia w wodzie zimnej jak lód, a całemi godzinami przebywać w wodzie wynoszącej około 15° C.

Zahartowanie ciała i przyzwyczajenie zastosowywania się do temperatury wody, ma i w codziennem życiu ogromne znaczenie, gdyż przez regularne pielęgnowanie sportu pływackiego zmniejsza się skłonność do wszelkich przeziębień, a przede wszystkiem do chorób spowodowanych zmianą temperatury powietrza. Co do kwestyi jak długo powinna trwać kąpiel połączona z pływaniem , to zależy od siły reakcyjnej (zahartowania) pojedynczego indywidyum . Naczynia krwionośne rozszerzają się po ukończonej kąpieli, temperatura ciała wzmaga się, ponieważ tworzenie się ciepła spowodowane pracą mięśni trwa dalej, a utrata ciepła prawie u staje, dlatego, że powietrze jest gorszym przewodnikiem niż woda.

Dlatego to pływak po ukończonym treningu doznaje błogiego uczucia ciepła, gdzie zaś tego uczucia niema, jest dowodem, że kąpiel trwała za długo. Najnowsze badania wykazały, że pływanie powoduje powiększenie się znaczne czerwonych ciałek krwi (do 2,000.000 w metrze sześciennym ). Odpowiednio do czerwonych ciałek powiększa się i zawartość hemoglobiny krwi, jej alkaliscencya i siła odporności przeciw bakteryom. Szczególnie u osób anemicznych, da się w krótkim czasie powiększyć liczba czerwonych ciałek krwi, przez krótkie a regularne pływanie i dobre odżywianie się. Te nowe komórki krwi, są właściwie komórkami rezerwowemi, które były w ciele, ale w stanie nieczynnym , a teraz przez spotęgowaną pracę mięśni, zostały wprawione w obieg. Są one roznosicielami surowych materyi, które dostarczają ciału energii i siły. Oziębiający wpływ wody działa też pomyślnie i na nerwy a przez nie na serce i oddech. Drażnienie nerwów, jakie powierzchnia skóry odczuwa, udziela się mózgowi i powoduje znaczne pogłębienie oddechu, większy dopływ surowych materyi i szybsze wydzielanie się kwasu węglowego. Serce pracuje szybciej i intensywniej, obieg krwi jest energiczniejszy, w ogóle daje się zauważyć korzystniejszy wpływ na cały organizm. Należy jeszcze wspomnieć o mechanicznem działaniu pływania, które jest jednak mniejsze, niż termiczne. Praca mięśni, jakiej po— trzeba do pokonania oporu wody, wywołuje szybszy obieg krwi i ruch serca, oraz pogłębia oddech. Wskutek nacisku, jaki wywiera słup wody na klatkę piersiową, musi ona przy oddechu silniej pracować, przez co wzmacniają się mięśnie oddechowe i płuca.

Do działań mechanicznych zaliczają się też korzyści, jakie się osiąga przez ruch. Pływanie, do którego należą też nurkowanie i skoki, nie jest niczem innem jak ćwiczeniem gimnastycznem, podczas którego pracują równocześnie mięśnie karku, piersi, brzucha, górnych i dolnych kończyn ciała, ćwiczenia te mają jeszcze i tę najważniejszą zaletę hygieniczną, która je stawia wyżej od zwykłych ćwiczeń gimnastycznych, że się je wykonuje w powietrzu zupełnie wolnem od kurzu. Widzimy więc, że pływak, oprócz wzmocnienia odechu, przyspieszenia obiegu krwi i ożywienia przemiany materyi, zyskuje jeszcze na wszechstronnem wzmocnieniu mięśni. Jednakowoż wszystkie te korzyści nie dadzą się tak szybko osiągnąć; są one bowiem następstwem długiego, planowo i metodycznie prowadzonego ćwiczenia w pływaniu.

Nie wystarczy więc samo umożliwienie dziecku nauczenia się pływania, w tym tylko celu, iżby mogło popływać sobie w rzece lub stawie i to tylko w porze letniej. Jeżeli pływanie ma być jednym z czynników wychowania fizycznego, natenczas powinno się je uprawiać przez cały rok, bez względu na porę roku i pogodę. Wynika więc z tego. że konieczną jest rzeczą urządzanie pływalni sztucznych, zimowych, przynajmniej w większych miastach, gdyż tylko w takich wypadkach może być mowa o racyonalnem pielęgnowaniu sportu pływackiego. Nie można wreszcie pominąć milczeniem zarzutu, że przez kąpiele we wspólnych pływalniach, można się nabawić różnych chorób, j a k : choroby skóry, odry, szkarlatyny lub tyfusu. Należy jednakowoż zwrócić uwagę na fakt, że dawniej, n. p. w Niemczech, gdy środki ostrożności w pływalniach nie były tak udoskonalone i przestrzegane jak dzisiaj, zdarzały się wypadki zarażenia bardzo rzadko. Przecież i w szkole jest także możliwość nabawienia się choroby, a jednak nikt z nas nie uchyla się z tego powodu od obowiązku szkolnego. Gdy się zważy z jednej strony, ogromne korzyści, jakie zdrowiu przynoszą kąpiele i pływanie we wspólnych pływalniach, a z drugiej bardzo a bardzo rzadkie wypadki zakażenia się, to musimy przyznać słuszność słowom Lasarsa, który powiada: „Lepiej gdy kąpiele w pływalniach przynoszą zdrowie i siły tysiącom jednostek w ciągu roku — i gdy ewentualnie jedna z nich nabawi się choroby skóry — niż gdyby pływalni wcale nie budowano z obawy, aby ta jednostka nie zakaziła się”.

Naturalnie, że najważniejszymi czynnikami hygienicznymi pływalni s ą : czystość i świeża woda . Ażeby zaś woda nie ulegała zanieczyszczeniu musi być wprowadzony zwyczaj pod ścisłą kontrolą zmywania ciała pod tuszem przed każdem wstąpieniem do basenu.

F. Kap.

Źródło: Dodatek do czasopisma „Przewodnik gimnastyczny Sokół” nr 8, rok 1907. Fotografia: Sport Wodny nr 15, rok 1932.